Disability Studies | "Toegankelijkheid is onze utopie"

Hoe kan het dat de onderzoeksgebieden disability studies in Hamburg en Keulen tegelijkertijd gevaar lopen?

In juni hoorden we dat het Centrum voor Disability Studies en Participatieonderzoek in Hamburg en het Internationaal Onderzoekscentrum voor Disability Studies in Keulen dit najaar met bezuinigingen en sluitingen worden bedreigd. In beide gevallen komt het neer op een zogenaamd tekort aan budgettaire middelen. Maar er is ruim voldoende geld; het hangt er maar net vanaf waaraan het wordt besteed. Er is momenteel een tegenreactie op disciplines zoals Disability Studies, Queer Studies en Racial Studies. Rechtse media en rechtse propagandisten willen deze studies aan banden leggen. Kritisch emancipatorisch onderzoek loopt gevaar.

Hoe komt de maatschappelijke kritiek op disability studies tot uiting?

De term komt oorspronkelijk uit de Engelstalige wereld en heet in wezen disability studies. Het bekritiseert de conventionele maatschappelijke visie op handicap. Die zou zijn dat een handicap een tekort is dat moet worden verholpen door middel van revalidatie. Dit begint met kleine dingen, zoals het opzetten van een bril wanneer je ogen niet meer goed functioneren, het gebruiken van een gehoorapparaat of een wandelstok. We wijzen wandelstokken, brillen of protheses niet om deze reden af. Dat is natuurlijk onzin. Maar we definiëren handicap als een sociaal en cultureel construct.

Hoe we beperkingen beoordelen, hangt af van maatschappelijke realiteiten en realiteiten die naar voren komen in cultureel discours. Als hellingen en liften niet overal beschikbaar zijn, heeft iemand in een rolstoel een probleem. Tegelijkertijd ziet de maatschappij hen als iemand met problemen. Deze vicieuze cirkel moet worden doorbroken en daarom eisen we toegankelijkheid. Dat is, om het zo maar te zeggen, onze utopie.

Werk je ook met je eigen ervaring?

Participatief onderzoek is voor ons fundamenteel. Ten eerste betekent het dat mensen met en zonder beperking samen onderzoek doen en gelijk loon ontvangen voor gelijkwaardig werk. Ten tweede introduceert dit concept nieuwe kennis in het onderzoeksproces. Sommige belemmeringen blijven onopgemerkt voor mensen zonder beperking, omdat ze minder voor de hand liggen, zoals een ontbrekende lift.

En wat hebben rechten daartegen?

Om het simpel te zeggen: als toegankelijkheid compleet wordt, zal er veel moeten veranderen in onze maatschappij en cultuur. Dit zal vertrouwde patronen omverwerpen. Plotseling beginnen mensen met een beperking gezinnen, concurreren ze op de arbeidsmarkt, willen ze meepraten en meebeslissen. Misschien eisen ze zelfs een cultuur met volledig platte hiërarchieën. Dit vervult mensen die sterk gehecht zijn aan traditionele waarden al snel met angst.

U zegt dat de financiering voor inclusief onderwijs momenteel schaars lijkt. De thema's inclusie en participatie zijn echter verweven in het regeerakkoord van de federale regering, en onderwijs en onderzoek zijn volgens het regeerakkoord "de sleutel tot de toekomst van ons land".

Je uitspreken voor inclusie klinkt altijd mooi. Maar er gaapt vaak een kloof tussen de claim, of beter gezegd de veronderstelde claim, en de realiteit. Als zoiets in het regeerakkoord staat, is dat nog steeds goed. Je kunt de overheid er dan op wijzen als ze er niet naar handelt. Dat is wat we doen. Disability studies verwijst immers ook naar het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een beperking en ziet toe op de uitvoering ervan. Omgekeerd waren ze decennialang ook een drijvende kracht achter het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een beperking, dat begin jaren 2000 van start ging. Dat vind ik belangrijk, want zelfs mensen in de gehandicaptenbeweging zien disability studies soms als een soort academische, exotische plant en weten niet wat ze ermee aan moeten.

Trefwoord vijgenblad…

Precies. Maar om bij de metafoor te blijven: deze plant groeit aan universiteiten, waarvan veel mensen met een beperking dan de vruchten kunnen proeven. Disability studies hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van nieuw denken over handicaps. Voorlopers waren de antipsychiatriebeweging in de jaren zestig, de burgerrechtenbeweging in de VS en linkse socialistische krachten in Groot-Brittannië in de jaren zeventig.

Is dat jouw argument om de discipline te bevorderen? De uitvoering van veel inclusieve projecten ligt immers in handen van lokale overheden , die voortdurend klagen over onderfinanciering.

Ja. En wij vormen een zeer unieke, kritische dimensie, een dimensie die zeer fundamenteel georiënteerd is. We reflecteren, om het zo maar te zeggen, vanuit de marge op cultuur en maatschappij. Vanuit deze marginale, perifere positie zien we veel dingen sneller dan anderen die gevangen zitten in hun eigen denkcategorieën. Onderzoekers met een beperking nemen deze kritische fysieke, emotionele en cognitieve afstand en observeren bijvoorbeeld hoe ongelooflijk sterk maatschappelijke concepten van normaliteit gericht zijn op validisme. Dit leidt tot nieuwe mogelijkheden om over de wereld na te denken.

Disability studies zijn veel meer dan een hulpdiscipline voor maatschappelijk werk of speciaal onderwijs, zoals ze in Duitsland soms worden gezien. Ze vormen een gedurfde, kritische en creatieve wetenschap van de toekomst.

Er is nu een petitie om de discipline in Hamburg en Keulen te handhaven. Wat is de huidige stand van zaken?

Sinds we in juni hoorden van de dreigende bezuinigingen, organiseren we verzet. Dit heeft ons niet van onze ivoren toren naar de grond geslingerd – we waren niet echt gevestigd in Hamburg of Keulen. Maar we hebben het tot nu toe wel volgehouden. Ik bekleed de leerstoel in Hamburg. In Keulen kon je zelfs promoveren in Disability Studies. Maar je kon het niet als vak studeren, dus was het daar niet mogelijk geweest om een bachelor of master te doen. Dus combineren we onze overlevingsstrijd met een pleidooi om Disability Studies eindelijk te institutionaliseren. Maar als we nu zouden bezuinigen op het weinige dat het vakgebied in Duitsland heeft, zou dat neerkomen op het uitroeien van het hele vakgebied.